सार्वजनिक सेवा : महत्त्व र नेपालका यसको वर्तमान अवस्था-प्रेम बहादुर बडूवाल

सार्वजनिक सेवा भनेको के हो ? यसको महत्त्व उल्लेख गर्दै नेपालका यसको वर्तमान अवस्था उल्लेख गर्नुहोस् ? 

सार्वजनिक सेवा
–सरकार र सरकार अन्तरगतका सम्पूर्ण संयन्त्रहरूले जनहितका खातिर प्रवाह गर्ने सम्पूर्ण सेवाहरूको समिष्ठ नै सार्वजनिक सेवा हो ।
–सिद्धान्त: सार्वजनिक सेवा भनेको सरकारले जनताका निमित्त प्रदान गर्ने मानिए पनि वर्तमान आधुनिकताको युगमा यसका सहयात्री मानिने निजी क्षेत्र , नागरिक समाज आदिले समेत यो सेवा प्रवाह गर्ने गर्दछन् ।
–सार्वजनिक सेवा प्रवाह गर्नु सरकारको दायित्व हो भने यो सेवा प्राप्त गर्नु आम नागरिकहरूको अधिकार हो ।
–सार्वजनिक सेवाको बृहत्तर खाका लाइ संविधान लगायत सम्पूर्ण ऐन नियममा पानाहरूमा कोरिएको पाइन्छ, जसलाई व्यवहारमा उतार्ने प्रतिबद्धता समेत जनाइएको हुन्छ ।
–यो सरकारको सफलता जाँच्ने कडी हो भने सरकार र जनता बिच सम्बन्ध स्थापित गर्ने Bridge हो ।

सार्वजनिक सेवाको महत्त्व
–जनताका आधारभूत आवश्यकता परिपूर्ति गर्दै जनमुखी शासनको प्रवर्द्धन गर्न
–नागरिक सन्तुष्ट शानको प्रवर्द्धन गर्न
–राज्यको दायित्वलाई व्यवहारमा उतार्न
–सरकार र जनताबिच सम्बन्ध स्थापित गर्न
–शासनको बैधानिकता पुष्टि गर्न
–केन्द्र देखि स्थानियस्तरसम्मका सम्पूर्ण जनताका आवश्यकता पूर्ति गर्न
–लोकतान्त्रिक शासन प्रणालीलाई व्वहारमा उतार्ने
–पूर्वाधारमा लगानी गरी नागरिकलाई सरकारको अनुभूति गर्न
–मानव विकासात्मक देखि लिएर सुशासन कायम गर्न सम्मका सम्पूर्ण काम गर्न ।

नेपालमा सार्वजनिक सेवाको वर्तमान अवस्था 
–वर्तमान अवस्थामा सार्वजनिक सेवाका अवस्था बारे विभिन्न बहसहरू चल्ने गरेका छन् । जसमध्य केही राम्रा बहस चल्छन् त केही नराम्रा छन् । त्यसैले यसको वास्तविक अवस्था झल्काउन सकारात्मक र नकारात्मक दुवै पक्षलाई प्रस्तुत गर्न सान्दर्भिक हुन्छ ।

१) सकारात्मक अवस्था 
–सरकारी संयन्त्रहरूको Re-structuring हुँदैछ ।
–राजनीतिक स्थिरता कायम भएको छ -५वर्षे सरकार साथै दुई तिहाइ सरकारले शासनको नेतृत्व गरेको छ ।
–कर्मचारी समायोजन कार्यमा सरकारको ध्यान केन्द्रित छ जसले सेवा विकेन्द्रिकरण हुँदैछ ।
–परम्परागत पद्धतिलाई परिवर्तन गर्दै नवप्रवधनात्मक सेवाहरूमा सरकारको जोड छ ।
–नागरिक बडापत्र, घुम्ती सेवा, सेवाग्राहि गुनासो सर्वेक्षण, उजुरी पेटीका आदिको प्रयोग छ ।
–नोडेल अफिसरको व्यवस्था प्रभावकारी रूपमा अगाडि बड्दैछ ।
–क्षतिपूर्ति सहितको नागरिक वडापत्रको व्यवस्था गरिएको छ ।
–लोकतान्त्रिक मूल्य मान्यता अनुरूपको शासन सञ्चालन भएको छ ।
–सरकारको सेवा पवाह गर्ने गतिमा तीव्रता आउदैछ ।
–सेवा प्रवाह प्रणालीलाई computerized वनाइदैछ ।

२) नकारात्मक अवस्था 
–कर्मचारी समायोजन सुरु भयो टुंगिएको छैन, यसबारे विवाद व्याप्त छ ।
–भ्रष्ट्राचार व्याप्त छ यसको लागि Preventive र Curative पक्षलाई जोड दिइएको छैन ।
–सरकारको Vision policy र Strategy बिच Relationship छैन
–विगतको गल्ती पुन: दोहोरिएको पाइन्छ, Feedback लाई निरन्तर Reform गर्न सकिएको छैन ।
–राजनीतिक स्थिरता भयो भने पनि नीतिगत स्थिरता छैन ।
–Nepotism / Favoritism को संस्कार व्याप्त छ ।
–गोप्य प्रवृत्तिबाट सेवा प्रवाह हुने कार्य पनि बढ्दो छ ।
–नागरिक बडापत्रलाई व्यवहारमा उतारेको पाइँदैन(सबै कार्यालयहरूमा)
–सेवाग्राहि र सेवाप्रदायक बिच असल सम्बन्ध स्थापित हुन सकेको छैन
–Change resist  प्रवृत्ति हाबी छ ,परम्परागत एवम् ढर्रावादि कर्मचारी भए भन्ने कुरा यता कता सुन्न पाइन्छ ।

निष्कर्ष
सार्वजनिक सेवा देशको सरकार एवम् जनताबिच सम्बन्ध स्थापित गर्ने माध्यम हो,सरकारको औचित्यता एवम् प्रशासनको मार्मिकता झल्काउने सूचक हो,जनतालाई खुसी पार्दै सरकार प्रति जनविश्वास पैदा गराउने संयन्त्र हो,यस सेवामा रहेका सकारात्मक पक्षलाई अझ बडाउदै नकारात्मक पक्षलाई सरकार,नागरिक समाज,जनता,आदि सबै मिलेर हटाउनु लाग्नुपर्ने देखिन्छ ।

http://www.prasashan.com/2018/11/23/91443/