राजधानीमा विद्युतीय सवारी साधन सञ्चालन-ढुनबहादुर बुढाथोकी
- समुद्री सतहदेखि औसत १४ सय मिटरको उचाइमा रहेको काठमाडौं हावापानीको दृष्टिकोेणबाट विश्वकै उत्कृष्ट सहरमध्ये एक मानिन्छ ।
- सडक, सवारी साधन र ट्राफिक झनै अस्तव्यस्त छन् । सडकले थाप्न सक्ने भन्दा कयौं गुना अधिक सवारी साधन गुडिरहेका छन् । सडक विस्तार नगरी सवारी साधन भित्र्याउन अनुमति दिइएको छ ।
- ८ सय ९९ वर्गकिलोमिटर क्षेत्रफलमा फैलिएको काठमाडौं, ललितपुर र भक्तपुरको जनसंख्या सन् २०११ मै २५ लाख १० हजार पुगिसकेको थियो, जुन प्रतिवर्गकिलोमिटर २ हजार ७ सय ९३ जना हो । पछिल्लो ८ वर्षमा यो संख्या करिब ४० लाख अधिक पुगेको अनुमान छ, जुन प्रतिवर्ग किलोमिटर ४ हजार ४ सय ५० हो । विद्यमान हरियाली, कृषि उत्पादन, खुला जमिन, आर्थिक आर्थिक अवसरको तुलनामा यो संख्या अथाम्य नै हो ।
- वायु प्रदूषणका हिसाबले काठमाडौं विश्वको पाँचौं प्रदूषित सहर मानिन्छ । यहाँसम्म कि सन् २०१७ मा विश्वको सर्वाधिक प्रदूषित मानिएको अफ्रिकी मुलुक घानाको राजधानी आकराको प्रदूषण इन्डेक्स १०३.२ हुँदा काठमाडौंको प्रदूषण इन्डेक्स ९६.५७ थियो । अर्को अध्ययनले राजधानीको प्रदूषण विश्व स्वास्थ्य संगठनको मापदण्डभन्दा २० गुना अधिक रहेको देखाएको छ ।
- २०५८ देखि २०६८ को बीचमा वार्षिक १४ प्रतिशतका दरले सवारी साधनको वृद्धि भएको अाँकडा छ । संख्यात्मक हिसाबले दुईपाङ्ग्रेको संख्या अधिक छ ।
- अहिले एक जना ट्राफिक प्रहरीले करिब ७ सय ५० सवारी साधन व्यवस्थापन गर्नुपर्ने अवस्था छ । जबकि एक जना ट्राफिक प्रहरीले व्यवस्थापन गर्न सक्ने औसत संख्या भनेको १ सय ५० सवारी हो ।
- वायु प्रदूषण नियन्त्रण गर्न सवारी साधन भित्र्याउन वा नागरिकलाई सवारी साधनमा सवार हुन निषेध गर्नुपर्छ भन्ने तर्क युक्तिसंगत हुन सक्दैन । सडकको आकार विस्तार गर्दैमा पनि प्रदूषण रोकिन सक्दैन । त्यसको अचुक उपाय भनेको विद्युतीय सवारी साधन नै हो ।
- विश्वमा पहिलो पटक १८९७ सेप्टेम्बर २७ मा विद्युतीय भेइकल कम्पनी स्थापना भएको मानिन्छ । नेपालको इतिहास नियाल्ने हो भने हामीले पनि विद्युतीय सवारी साधनको थोरबहुत प्रयोग गरेको पाइन्छ । सन १९२२ मा संयुक्त राज्य अमेरिकी सहयोगमा निर्मित विद्युतीय रोपवे जो १९९४ मा बन्द हुन पुग्यो । जनवादीगणतन्त्र चीनको सहयोगमा १९७५ मा निर्मित त्रिपुरेश्वर सूर्य विनायक विद्युतीय ट्रलीबस जुन २००९ देखि सदाका लागि बन्द हुन पुग्यो । भलै १९९६ मा भित्र्याइएको सफा टेम्पो अझै चल्दो छ ।
- जहाँ २०७४ पुस १४ गते नेपाल सरकारले (राष्ट्रिय योजना आयोग) आफ्नै स्रोतमा पहिलो पटक विद्युतीय कार खरिद गरी माननीय सभासद्द्वय गगन थापा र रवीन्द्र अधिकारीबाट अनावरण भएको थियो । चीनमा निर्मित जापान, कोरिया वा जर्मनीमा निर्मित कारभन्दा भिन्नै भान हुँदैनथ्यो । मात्र ५५ लाख रुपैयाँ लागतको उक्त कारको डिजाइन आकर्षक थियो ।
- हालसाल राजधानीमा २ थान विद्युतीय बस भित्रिएका छन् । २०७५ कात्तिक ६ गते प्रधानमन्त्रीबाट बुलेन उठाएर विद्युतीय बसको शुभारम्भ गरिएको छ ।
- प्रथम, विद्युतीय कार उपयोग हुनु भनेको आयातित इन्धन प्रतिस्थापना गर्नु वा व्यापारघाटा मत्थर पार्नु हो । स्मरण रहोस्, हाल मुलुकले इन्धन आयातका लागि मात्र वार्षिक डेढ खर्ब खर्चिरहेको छ । अबको पाँच वर्षमा नेपालमा विद्युत बचत हुने निश्चित छ ।
- दोस्रो, विद्युतीय कार ध्वनि प्रदूषण र कार्बन उत्सर्जनमुक्त हुने नै भयो । जबकि स्ट्यान्डर्ड भनिएका कारले समेत थोरबहुत ध्वनि र कार्बन निकाल्छन् । ब्याट्रीको आयु २५ वर्ष हुनुका साथै वारेन्टीको समेत ब्यवस्था छ ।
- तेस्रो, उक्त कार आर्थिक रूपमा पनि किफायती रहेको दाबा छ । डिजेल तथा पेट्रोलद्वारा चल्ने कार चलाउँदा प्रतिकिलोमिटर औसत १२ रुपैयाँ पर्न जाँदा विद्युतीय कारको प्रतिकिलोमिटर लागत औसत २ रुपैयाँ मात्र पर्न जाने बताइन्छ । त्यसमाथि ओरालोमा अटोरिचार्ज हुने सिस्टम छ ।
- चौथो, भन्सार, मूल्य अभिवृद्धि कर, अन्तःशुल्क, सवारी दर्ता कर र सडक सुधार करका हिसाबले पनि उक्त कार निकै सहुलियतपूर्ण छ । डिजेल तथा पेट्रोलबाट चल्ने कारको आयातमा ८० प्रतिशत भन्सार, ६० प्रतिशत अन्तःशुल्क, १३ प्रतिशत मूल्य अभिवृद्धि करको दर रहेकोमा विद्युतीय कारमा १० प्रतिशत भन्सार महसुल र १३ प्रतिशत मूल्य अभिवृद्धि कर छ । त्यसमाथि सवारी दर्ता कर अत्यन्त सामान्य छ भने सडक सुधार शुल्कमा ५० प्रतिशत छुटको व्यवस्था छ । अझ मासिक कर शून्य तुल्याइएको छ ।
http://karobardaily.com/news/idea/12230
No comments:
Post a Comment